Sau đạo luật “Chips and Science Act 2022” của Tổng thống Mỹ Joe Biden, Mỹ đã thông báo những gã khổng lồ chip AMD và Nvidia sẽ bị cấm xuất khẩu chip GPU cao cấp sang Trung Quốc. Điều này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của điện toán đám mây, máy tính lượng tử, trí tuệ nhân tạo của Trung Quốc và cũng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của vũ khí cao cấp và công nghiệp hàng không vũ trụ.

Một số người mô tả rằng cuộc chiến tranh công nghệ của Hoa Kỳ đang lặp lại màn kịch "Kế hoạch Chiến tranh giữa các vì sao" của Tổng thống Ronald Reagan chống lại Liên Xô trong thế kỷ trước. Nó có thể làm sụp đổ nền kinh tế và chính quyền Trung Quốc, nhưng thị trường Mỹ cũng sẽ thiệt hại hàng trăm tỉ USD, và liệu nó có hiệu quả hay không vẫn chưa xác định được thời gian.

Những người có quan điểm ủng hộ Trung Quốc lại cho rằng những hành động chính trị của Mỹ vi phạm quy luật kinh tế thị trường sẽ kích thích sự nghiên cứu phát triển của chính Trung Quốc và họ sớm muộn sẽ đạt được những thành tựu đột phá như “Two Bombs, One Satellite” (tức công trình chế tạo bom nguyên tử, tên lửa liên lục địa và phóng vệ tinh của Trung Quốc trước đây do cố Thủ tướng Chu Ân Lai chủ trì). Trạm vũ trụ Tiangong (Thiên Cung) của Trung Quốc được coi là một thành tựu dưới sự kích thích như vậy. Mỹ phong tỏa chip của Trung Quốc, nhưng chính sách của Trung Quốc cũng giống như phương thức “đại luyện thép” của ông Mao Trạch Đông trước đây; nếu thành công, Mỹ sẽ hối hận không kịp.

Nền kinh tế Trung Quốc hiện nay thực sự đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng chưa từng có, công cuộc cải cách và mở cửa đã diễn ra suôn sẻ trong hơn 40 năm, nhưng việc trao đổi vốn, công nghệ và thị trường với phương Tây hiện đã đi vào bế tắc. Nếu Trung Quốc không thể bứt phá, công nghệ sẽ kéo nền kinh tế đi xuống, nước này có thể rơi vào bẫy thu nhập trung bình và sẽ không bao giờ đuổi kịp Hoa Kỳ và châu Âu.

Mỹ đã liên tiếp đưa ra các biện pháp nhằm kiềm chế và ngăn chặn Trung Quốc.

Thứ nhất, trong nhiệm kỳ tổng thống của ông Donald Trump, khoảng 600 công ty Trung Quốc đã bị đưa vào diện kiểm soát xuất khẩu và Mỹ đã gây áp lực buộc công ty Hà Lan ASML không được bán các máy in thạch bản (quang khắc) quan trọng để sản xuất chip cho Trung Quốc, triệt hạ các doanh nghiệp như Huawei, SMIC.

Thứ hai, chính quyền Joe Biden đã thúc đẩy Luật Chip, trong đó 52 tỉ USD sẽ được trợ cấp trực tiếp cho các cơ sở sản xuất, lắp ráp và đóng gói chip, các nhà sản xuất được trợ cấp không được phép đầu tư vào sản xuất chip cao hơn 28nm (nanomet) ở Trung Quốc trong vòng 10 năm.

Thứ ba, chính quyền Joe Biden đã tận dụng ưu thế công nghệ của mình để tập hợp Nhật Bản, Đài Loan và Hàn Quốc thành lập một "liên minh chip 4 bên" (“CHIP 4”), được mô tả là giống như Chuỗi đảo đầu tiên phong tỏa công nghệ, định loại bỏ Trung Quốc khỏi chuỗi cung ứng chất bán dẫn toàn cầu.

Thứ tư, Mỹ cấm bán EDA, phần mềm thiết kế chip cho Trung Quốc, EDA toàn cầu nằm trong tay 3 công ty Synopsys, Cadence và Siemens, tấn công trực tiếp vào lĩnh vực tự chủ nghiên cứu và phát triển chip của Trung Quốc. Đồng thời Washington đã công bố lệnh cấm Nvidia và AMD xuất khẩu GPU H100 cao cấp (thiết bị xử lý trung tâm đồ họa) sang Trung Quốc. Đây là trái tim của các ứng dụng công nghệ cao, không chỉ được sử dụng trong dự báo thời tiết, thăm dò dầu khí, hàng không vũ trụ,... mà còn sử dụng để nhận dạng khuôn mặt và hình ảnh, máy bay không người lái và lái xe tự động. Một khi nguồn cung bị cắt, trung tâm Bigdata đám mây và việc nghiên cứu và phát triển của Trung Quốc sẽ buộc phải hạ cấp.

Để thoát khỏi sự phụ thuộc vào Mỹ, Đài Loan và Hàn Quốc, Trung Quốc đã thành lập một quỹ Quốc gia lớn vào năm 2014, đầu tư ít nhất 342,8 tỉ Nhân dân tệ, và Chương trình "Made in China 2025" sẽ đầu tư 1,4 nghìn tỉ USD để phát triển chất bán dẫn. Nhà lãnh đạo Tập Cận Bình yêu cầu tỷ lệ tự cung tự cấp là 70%, để không còn bị “kẹt cổ” nữa. Ngoài đầu tư trực tiếp, quỹ Quốc gia còn sử dụng gần 2 nghìn tỉ Nhân dân tệ tài trợ, được gọi là "Phong trào Đại nhảy vọt về luyện chip" 142.900 công ty bán dẫn đã được thành lập ở các địa phương để được nhận trợ cấp của chính phủ.

Tuy nhiên, cơn sốt sản xuất chip của cả nước đã khiến các công ty “ba không” (không có kinh nghiệm, không có công nghệ, không có nhân tài) đổ xô đầu tư vào ngành sản xuất chip, hơn chục tỉnh, thành đã xây dựng các nhà máy sản xuất chip quy mô lớn. Nhưng từ năm 2019 đến nay, các nhà máy cỡ trăm tỷ tệ như các tập đoàn Tsinghua Unigroup, Wuhan Hongxin Semiconductor, Thành Đô Cách Tâm đều tuyên bố thất bại, các nhà máy sản xuất chip ở nhiều nơi phần lớn đình trệ, bỏ trống và đóng cửa.

Xuất khẩu chip hàng năm toàn cầu là 320 tỉ USD, 54% trong số đó được bán cho Trung Quốc. Mỹ kìm hãm sự phát triển của chip Trung Quốc, nhưng thiệt hại của chính họ cũng lên tới hàng trăm tỉ USD. Cổ phiếu của Nvidia và ADM giảm mạnh dẫn đến việc Phố Wall không chịu, Nhà Trắng ngay lập tức thông báo kế hoạch này sẽ hoãn lại một năm, cho phép Trung Quốc nhập khẩu một lượng lớn GPU và chip dự trữ; Nhà Trắng mỗi lúc một khác, giống như mở cửa sau.

Cuộc chiến công nghệ Mỹ - Trung đã bước sang mô thức kiểu Chiến tranh lạnh và Washington muốn buộc Bắc Kinh phải khuất phục, thậm chí muốn sử dụng nó để đánh sập nền kinh tế và chính quyền Trung Quốc. Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn còn có biện pháp phản chế mạnh chưa được dùng đến như cấm xuất khẩu đất hiếm, dưới ngọn cờ dân tộc đang được nêu cao, giới lãnh đạo Trung Quốc càng khó có thể cúi đầu và thỏa hiệp trước Mỹ.

Cuộc chiến công nghệ Mỹ - Trung có thể trở thành đường phân thủy của nền kinh tế Trung Quốc. Nếu các công nghệ tương lai như trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây và xe điện tự lái đều bị hạn chế, thì Trung Quốc sẽ dựa vào cái gì để tiếp tục trỗi dậy? Đó sẽ là vấn đề đau đầu nhất cho Trung Quốc tới đây.